از مهمترین قطب های گردشگری کشورمان می توان به استان زیبای زنجان اشاره کرد که در شمال غربی ایران عزیز واقع شده است. زنجان دارای مکان های توریستی بیشماری است که هر ساله پذیرای مهمانان داخلی و خارجی از اقصی نقاط جهان می باشد. این استان در زمینه ی صنایع دستی بسیار فعال بوده و هنرمندان چیره دستی نیز در انواع هنرها دارد.
چاقوسازی، جاجیم بافی، چاروق دوزی، ملیله کاری، گلیم بافی، سفالگری، فلزکاری، فرش بافی، نقره سازی، مسگری، از هنرهای این استان است. با توجه به سخنان معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، ٣٠٠ واحد تولید صنایع دستی در ٨٠ رشته فعالیت دارند. زنجان در صنعت فلز کاری جزو 6 استان برترکشور محسوب می گردد.
چاقو سازی
از مهمترین و معروفترین صنایع دستی زنجان، چاقوسازی است که از قدیم الایام تا کنون در این استان رواج داشته است. چاقوهای زنجان از لحاظ کیفیت، تناسب، تنوع، قدرت برش، دوام، ظرافت، واقعا نمونه هستند.
استان زنجان از قرن دهم هجری همواره به عنوان یکی از مراکز عمده و مهم صنعتی و پایگاه کارگاه های چاقوسازی و اسلحه سازی به شمار می رفت. پژوهشگران و محققان بعد از کشف مجموعه مرد نمکی در سال ١٣٨٣ سابقه ی تاریخی صنعت چاقوسازی در زنجان را بیشتر از ١٧٠٠سال تخمین زدند. جسد مومیایی شده مرد نمکی چهارمین مومیایی بود که در جستجوهای معدن چهر آباد با وسایلی از قبیل چاقو، کمربند، غلاف چرمی و استخوانی و یک جفت کفش پیدا شد. بعضی کاوشگران نیز سابقه ی چاقو سازی در زنجان را به قبل از 6 هزار سال اعلام کرده اند.
صنایع دستی زنجان چاقو چاقو چاروق چاروق یا چموش نوعی پاپوش "دیمی از جنس چرم خام است که با تسمه هایی به ساق پا بسته می شد و معمولا چوپانان در بیابان استفاده می کردند. امروزه در زنجان نوعی پاپوش با نوک عقابی بدون بند و تسمه دوخته می شود که زنان به عنوان کفش روفرشی استفاده می کنند.
گیوه دوزی
استان های فارس، کرمانشاه، زنجان، اراک، از لحاظ کیفیت دوخت گیوه، در مقام اول هستند. تولید گیوه زنجان توسط دو شخص انجام می شود. گیوه دوز و گیوه باف. زنان رویه گیوه ها را می بافند و بعد گیوه دوز به ساخت کامل می پردازد. جنس گیوه ی خوب، رویه اش از نخ پنبه است و زیره آن از چرم گاو میش است. انگوران و زنجان بیشترین تولید گیوه ی نخی و ابریشمی را دارند.
مسگری
صنعت مسگری در زنجان سالیان سال است که مرسوم است. وقتی از بازارهای زنجان رد می شوید شنیدن صدای مسگرها گوش های آدم را نوازش می کند و حس خوبی در شخص ایجاد می کند. تولیدات وسایل مسی از قبیل:تیان، کاسه، آفتابه، مجمعه، دیگ، طشت، تونگ، حناخور، لگن و روشل می باشد.
صنایع دستی زنجان ملیله کاری مسگری از صنایع ظروف مسی ملیله کاری ملیله کاری نیز از صنایع دستی است که به صورت نقراه"ای یا به ندرت طلایی می باشد. این صنعت از قدیم در زنجان وجود داشته و در زمان رضا خان مورد توجه بوده و افراد هنرمند در شهرهای تهران و اصفهان به بسط این هنرمی پرداختند.
مجسمه
معرق از هنرهای ظریفی است که با انواع چوب ها و در رنگ های گوناگون با طرح و نقش های حیوانی و پرنده درست می شود. طرح و نقش هایی که از کنار هم گذاشتن قطعه ها ی بریده شده چوب ساخته می شود. در معرق از چوب هایی مانند صدف و استخوان استفاده می کنند. معرق چوب یک رشته ی نوپا در ایران است که دیرینه ای به قدمت 5٠ سال دارد.
ساخت سازهای سنتی
یکی از صنایع دستی جذاب استان زنجان که در حوزه خود هنرمندان عاشق پیشه فراوانی را برای معرفی دارد هنر ساخت ساز های سنتی می باشد. هنرمندان متبحری در این عرصه مشغول به فعالیت هستند و موفقیت های شایانی هم کسب کرده اند. در این صنعت ابزارآلات مختلف موسیقی همچون سه تار، سنتور، تمبک، کمانچه، نی، دف و... ساخته می شود.
یکی از زیباترین جلوه های طراحی که با ترکیبی از طرح های طبیعت، شمایل انسانی، رنگ بندی های بعد دار منجر به خلق اثر فوق العاده و بی نظیری می شود هنر نگارگری می باشد که در استان زنجان بسیار رایج است و هنرمندان نگارگر زنجانی از آن دسته هنرمندانی هستند که شیوه های مکتب های هنری و اسلوب ها را ادامه می دهند و آثار هنری بی بدیلی را خلق می کنند.
جاجیم بافی
جاجیم بافی یکی از صنایع دستی با قدمتی است که در اکثر نقاط کشور مثل آذربایجان شرقی، کردستان، زنجان، کرمانشاه، همدان فارس رایج است و از گذشته تا به امروز در بین خانواده های عشایر و روستایی از اهمیت بالایی برخوردار است. از جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده می کنند و البته زمانی که عشایر اقدام به کوچ کردن می‌کنند لوازم و اسباب خود را با آن بسته بندی می‌کنند، البته جاجیم به عنوان بالاپوش گرم نیز مورد استفاده قرار می گیرد. و حتی در بین خانواده های روستایی به عنوان جهیزیه و چشم روشنی هدیه داده می‌شود و یک یادگاری ارزشمند به شمار می رود.
صنایع دستی زنجان چاقو سازی جاجیم بافی از جاجیم بافی فرش زنجان شقالی و قالیچه هایی که در شهر زنجان بافته می شود " به عنوان ارزشمندترین صنایع دستی این استان به شمار رفته و در سایزهای مختلفی عرضه می شود اما عمدتآ در سایز کناره و قالیچه تولید می‌شوند. پرکاربردترین رنگ هایی که در قالی زنجان به چشم می‌خورد عبارتند از:رنگ های کلاسیک، سیاه، قهوه ای، آبی روشن. به خاطر اینکه در قالی و قالیچه های زنجان گره ترکی به کار برده شده است بنابراین همین امر باعث کیفیت بالا و نرم بودن آن ها می باشد. ناگفته نماند قالی زنجان با رنگرزی سنتی و پشم مرغوب تولید می‌شود.
سفالگری
هنر سفالگری با توجه به آب و هوای گرم و خشکی که در ایران حاکم است در میان مردمان این کشور بسیار رایج است که زنجان نیز یکی از مناطقی است که این هنر را به عنوان صنایع دستی خود به مردم معرفی کرده است. چنانچه سفری به استان زنجان داشتید از صنایع دستی سفالگری تحفه ای برای عزیزانتان به عنوان سوغاتی بخرید.
گلیم
از آن جایی که زنجان یک منطقه سردسیر می باشد به همین خاطر در این منطقه بیشتر مردم آن همیشه به فکر کفپوش گرمی برای منازل خود بوده و هستند. بافت گلیم در زنجان به عنوان شاخص ترین بافته‌های طرح دار به شممار می رود، از طرح ها و نقش های مورد استفاده در گلیم زنجان می‌توان به لچک ترنج، سماور، گل، صاندیق،توت فرنگی، خشتی، لوزی، توسباقا اشاره کرد.
صنایع دستی زنجان گیوه دوزیگلیم بافی از گلیم تذهیب یکی دیگر از صنایع دستی استان زنجان که"هنرمندان قهاری از خود به جا گذاشته است هنر تذهیب می باشد. هر چند نمونه هایی از تذهیب در سال‌های گذشته از زنجان در دسترس نمی باشد اما به خوبی می‌توان آثاری از این هنر را در کاشی کاری های سلطانیه، مسجد بی بی، بقعه ملاحسن کاشی و مسجد سید ملاحظه کرد.
رنگرزی زنجان
اگرچه از سابقه رنگرزی در استان زنجان اطلاعاتی در دسترس نیست اما به جرأت می‌توان گفت که رنگرزی الیاف از زمانی که قالی بافی در این استان رواج پیدا کرد متداول بوده است و بافندگان قالی با کشف حقایقی از خواص رنگ دهی گیاهان منطقه و رنگرزی الیافی چون پشم و نخ اقدام به تولید قالی های نفیس و با ارزش کردند. آن ها با به کارگیری گیاهان مختلفی همچون جاشیر، روناس، پوست گردو، حنا، پوست انار، پوست پیاز، گیاهان دارای رنگدانه گیاهی با مهارتی فوق العاده رنگ های مختلف و جذابی را تهیه می کنند.
قلمزنی
هنر قلمزنی یکی دیگر از صنایع دستی مهم استان زنجان به شمار می رود که هنرمندان بسیار زیادی در این حوزه دارد. هنرمندان قلمزن زنجانی با به کارگیری هنر قلمزنی اقدام به کنده کاری و برجسته سازی اشیای با ارزش مسی می کنند و آثاری خارق العاده خلق می کنند.
